Is Rabobank schuldig aan de moord op OAD?
Aanstaande woensdag 2 februari eerste inhoudelijke gerechtelijke uitspraak OAD vs RABOBANK
“Leidde stuitende onkunde, onbegrijpelijke miscommunicatie en overdreven angst bij Rabobank tot de onnodige ondergang van ’s lands bekendste reisorganisatie?"
Woensdag 2 februari staat de uitspraak gepland in de zaak OAD VS RABOBANK door Rechtbank Midden Nederland. De voormalige aandeelhouders en de curatoren houden de Rabobank in deze zaak direct verantwoordelijk voor het OAD-faillissement, waarbij 1550 mensen hun baan verloren en de aandeelhouders alles kwijtraakten. De curatoren en aandeelhouders van OAD eisen daarom van de Rabobank minimaal EUR 67 miljoen schadevergoeding, het bedrag dat de aandelen op 24 september 2013 waard waren.
“OAD is gered! Het is op de valreep dan toch gelukt.” De Twentse topinvesteerders, o.a, Hein Trebbe, Hennie ten Hag, Rein Sanders en Brabantse VDL-ondernemer Wim van der Leegte, hebben dat weekend, op zondagavond 22 september 2013, samen met De Investeringsmaatschappij Oost (PPM) een overeenstemming op hoofdpunten bereikt om de volgens Rabo benodigde extra kapitaalinjectie mogelijk te maken. Rabo-topman Jan van Nieuwenhuizen heeft Commissaris van de Koning, Ank Bijleveld, persoonlijk verzekerd dat OAD voldoende tijd zou worden geboden voor het uitwerken en ondertekenen van de formele contracten. Het hele weekend is er intensief vergaderd. Dit akkoord is dan ook voor iedereen een hele opluchting. Maar niet voor de afdeling bijzonder Beheer van de Rabobank. Die houdt vast aan de eerdere beëindiging van het krediet. Keurt wél op dinsdag 24 september 2013 het akkoord inhoudelijk goed, maar de afdeling Bijzonder beheer houdt rigide vast aan de onhaalbare deadline tot vrijdag. Met het faillissement als direct gevolg. Later zullen de Rabotopmannen Jan van Nieuwenhuizen als Sipko Schat onder ede verklaren dat die onhaalbare deadline voor de finalisering van het akkoord, niet door hen was opgelegd, zij daar ook niet van wisten, en dat een dergelijke vergaande beslissing normaal gesproken wél door de Raad van Bestuur genomen had moeten worden.
Dat bewuste september-weekend bestaat OAD bijna 90 jaar en de 1550 medewerkers en honderdduizenden klanten vertrouwen de grootste en bekendste reisorganisatie uit Nederland volkomen. Door de financiële handreiking van de Twentse investeerders zouden ze dat ook kunnen blijven doen. Er is voldaan aan de extra kapitaaleis van de Rabobank en er is perspectief. Julius ter Haar loopt daarom die veelbelovende dinsdagochtend nog vol goede moed het hoofdkantoor van OAD binnen. Nietsvermoedend over de dramatische afloop van die dag.
OAD GOED DOOR DE CRISIS
De zaken gaan in 2013 ook aantoonbaar beter. Drie van de vier divisies zijn winstgevend door de crisis gekomen. De OAD Reisdivisie heeft een paar lastige jaren gekend, maar krabbelt aardig overeind. Het OAD-concern heeft ruim €40 miljoen aan kostenbesparingen doorgevoerd (1/3e van de oorspronkelijke €120 miljoen concernkosten). Volgens de laatste prognoses van gerenommeerd consultant Booz, schrijft ook deze divisie door de ingezette reorganisatie snel weer positieve cijfers (7 miljoen in 2013/2014). OAD heeft in Duitsland de nieuwste boekingstechnologie gevonden (‘Dynamic Packaging’) waardoor er veel minder medewerkers nodig zijn en er bijvoorbeeld minder vliegtuigstoelen vooraf ingekocht hoeven te worden.
40% van de mogelijk internet-gerelateerde omzet kwam in 2013 al via online-boekingen (€80 van de €200 miljoen). De populaire site oad.nl trok dagelijks tussen de 30.000 en 70.000 unieke bezoekers. En door deze nieuwste digitale technologie zouden de kosten verder kunnen dalen en explodeerden de internetverkopen. De cijfers verdubbelen in die maanden. Maar Rabobank wil het niet zien.
CRISIS BIJ RABOBANK
Rabobank zelf is minder goed door de crisisjaren gekomen. De bank is flink in opspraak geraakt (o.a. Libor-affaire) en de Raad van Commissarissen heeft het zelfs nodig bevonden om een “verhoogde dijkbewaking” in te stellen. De Commissarissen komen in 2013 maar liefst 66 keer in crisisberaad bijeen (normale vergaderfrequentie was 8 x per jaar). De paniek aan de top heeft blijkbaar grote invloed op de uitstaande kredieten van klanten. Rabobank wil haar uitstaande risico’s sterk beperken.
OAD ALTIJD FINANCIEEL SOLIDE
Het is die bewuste 24 september 2013 al weer 10 jaar geleden dat OAD alle 63 kwakkelende Rabobankreiswinkels heeft overgenomen, op voorwaarde dat OAD haar bankrelatie bij ABN*AMRO zou beëindigen en bij Rabobank zou komen bankieren. In die (koppel)verkoop zat ook een Rabobank seizoenskrediet van 12,5 miljoen (later 20 miljoen). OAD was altijd een heel financieel solide bedrijf. Had dat krediet jarenlang helemaal niet nodig. Winsten bleven in het bedrijf, gebouwen en bussen waren volledig in eigendom en afbetaald, er waren geen leningen of andere kredieten, rekeningen werden altijd tijdig betaald. Tot op de dag van het faillissement was dat het geval en stond OAD zelfs op die bewuste 24 september nog zo’n 6 miljoen euro in de plus. Het ruime eigen vermogen van OAD was ook in de crisisjaren voldoende om de verliezen van de reisorganisatie op te vangen. Zelfs in crisisjaar 2008/2009 hoefde OAD geen beroep te doen op de Rabo-kredietfaciliteit.
RABOBANK LIEP GEEN ENKEL RISICO
De paniek slaat bij Rabobank toe als OAD in het jaar 2010/11 een afschrijving in de boeken opneemt van een beëindigd ICT-project (24 miljoen euro). Geld dat al vanuit het eigen vermogen is uitgegeven in eerdere jaren. Maar daardoor is 2010/11 wel het jaar dat OAD voor het eerst sinds 7 jaar beperkt gebruik maakt van het seizoenskrediet. Een Rabobankproduct dat daar overigens expliciet voor is bedoeld! Een reisorganisatie is uiterst seizoengevoelig; kosten worden al in de winter gemaakt, inkomsten volgen in de zomer. OAD heeft nimmer de kredietlimiet overschreden, nooit een betaling aan Rabobank gemist en is elke zomer weer 12 tot 20 miljoen in de plus geëindigd. Van verliesfinanciering is dus geen sprake. Bovendien heeft Rabobank voor deze kredietfaciliteit (20 miljoen) en garantiefaciliteit (12,5 miljoen) al zeer ruime zekerheden gekregen van OAD, in de vorm van gebouwen en bussen (executiewaarde voor Rabobank bedroeg 40 miljoen, hetgeen de curatoren daar later ook voor hebben gekregen). Volgens de curatoren betreft het een buitenproportionele zekerheid. Rabobank liep dan ook geen enkel risico. Ook omdat de kredietfaciliteit (in winterperiode) en de garantiefaciliteit (in zomerperiode) nooit gelijktijdig kunnen vallen.
RABOBANK EIST TOCH EXTRA ZEKERHEID
Zenuwachtig gemaakt door de paniek aan de top, eist de afdeling Bijzonder Beheer van de Rabobank toch een extra, en op basis van nooit onderbouwde en naar later bleek ook foutieve uitgangspunten, kapitaalinjectie van OAD (bovenop de al genomen zekerheden) van 10 miljoen (later verlaagd naar 7,5 miljoen). Dat bedrag moet op 15 september 2013 op de rekening staan van Rabobank. OAD heeft verschillende veelbelovende mogelijkheden onderzocht. Verkoop van hun reisbureaugroep aan D-Reizen, verkoop van een meerderheidsbelang van de reisorganisatie aan het Duitse REWE. Al deze realistische scenario’s worden door Rabobank resoluut en systematisch afgewezen. “Voor de bank is het beter de plannen af te wijzen en de opzegging door te zetten.’ luidt het heldere advies van Bijzonder Beheer, zoals later pijnlijk blijkt uit een geheime interne maar uitgelekte notitie van de Rabobank: “Volgens prognose zal in de laatste week van september een debetstand ontstaan, waarna de facto faillissement optreed.” En zo geschied.
RABOBANK TEKENT DOODVONNIS OAD DOOR DOELBEWUSTE DOMHEID
Rabobank afdeling Bijzonder Beheer chanteert OAD dus met intrekking seizoenskrediet. Maar doet dat - naar nu gedurende deze rechtszaak blijkt - op basis van volstrekt foutieve berekeningen die aantoonbaar niet deugen. De bank telt zowel de kosten van de reorganisatie mee, alsook de doorlopende kosten van de organisatie, alsof er geen reorganisatie zou hebben plaatsgevonden. Bovendien heeft Rabobank het risico van de garantie en het krediet bij elkaar opgeteld, hetgeen in de praktijk nooit kan voorkomen. Het is dieptreurig dat het voortbestaan van OAD en de werkgelegenheid van 1550 medewerkers hebben moeten afhangen van zulk een amateuristische blunders en elementaire rekenfouten; een financiële instelling als Rabobank onwaardig.
RABOTOP WAST NU HANDEN IN ONSCHULD
In een persoonlijke en ondertekende verklaring schrijft toenmalig Commissaris der Koning, Ank Bijleveld over de garantie van Jan van Nieuwenhuizen:“Die verzekerde mij dat OAD voldoende tijd zou worden geboden om de transactie met de groep investeerders rond te krijgen.” De Rabobank heeft OAD die tijd echter niet gegund. Ondanks de uitdrukkelijke belofte door Rabo-topman Van Nieuwenhuizen (tot deze zomer lid Raad van Bestuur Rabobank en nu door de achterdeur weg) aan Bijleveld, houdt de bank zich niet aan die toezegging, waardoor belangrijke betalingen niet gedaan kunnen worden en faillissement moet worden aangevraagd. Van Nieuwenhuizen verklaart later onder ede dat hij niets meer van de afdeling Bijzonder Beheer heeft gehoord tot faillissement OAD.
Dat is bizar en totaal onvoorstelbaar. Er ligt dan een akkoord. Aan de voorwaarden van Rabobank is - ook volgens de bank zelf - voldaan. Toch laat de afdeling Bijzonder Beheer Rabobank, in het zicht van de haven OAD alsnog zinken. De ontzetting is groot. OAD moet van haar eigen juridische adviseurs nu direct (het door Rabobank veroorzaakte) faillissement aanvragen. De schok is de volgende dag in heel Nederland voelbaar: het bij ieder bekende en geliefde OAD is failliet en 1550 medewerkers staan op straat. Later zullen de topmannen Van Nieuwenhuizen en Schat onder ede hun handen in onschuld wassen, en leggen zij de verantwoordelijkheid geheel bij de twee gewonen medewerkers van Bijzonder Beheer, Cuknis en Schilder (zwart-wit op foto). De Rabobank leed 0 euro verlies en moest zelfs al direct 12 miljoen euro terugstorten aan de curatoren.
HARDE BELOFTE MAAKT SCHULD
De Rabobank heeft hier niet proportioneel en niet zorgvuldig vanuit zorgplicht naar haar altijd keurig op tijd betalende klant OAD gehandeld, maar geopereerd vanuit puur angstig eigenbelang. Afdeling Bijzonder Beheer heeft de krediet- en garantiefaciliteit opgezegd op grond van verkeerde berekeningen en ook nog eens binnen de formele “waiver”-termijn. Rabobank heeft daarom onrechtmatig gehandeld en is daarom ook schadeplichtig. Rabobankbestuurder Rien Nagel heeft de Tweede Kamer op 16 april 2015 echter een heldere belofte gedaan: “Als we fouten hebben gemaakt bij Bijzonder Beheer, moeten we dat ruimhartig goedmaken in het voordeel van onze klant.”
Een complex van onnodige angst, stuitende ondeskundigheid en totale miscommunicatie bij de Rabobank heeft het OAD-faillissement veroorzaakt. Woensdag 2 februari zullen we zien of de rechtbank Utrecht deze conclusies deelt.
Jan Driessen
(Woordvoerder oud-aandeelhouders OAD)
